شاید برای خیلی از شما هم پیش آمده باشد که به هنگام دنبال کردن یک متن طولانی یا خواندن یک کتاب احساس کنید که دیگر حوصله و تمرکز پیشین خود را برای تمام کردن متن ندارید و با نا امیدی آن را نیمه کاره رها کرده‌اید. ولی واقعاً مشکل از کجاست؟ آیا این مشکل شخصی شماست یا در آگاهی جمعی بشر تغییری ایجاد شده است؟ در مقاله امروز تحت عنوان کم عمق‌ها سعی می‌کنیم کاری که شبکه‌های اجتماعی مانند اینستاگرام و تلگرام با مغز ما کرده‌اند، پیامدهای آن‌ها و احیاناً راه خلاصی از آن‌ها را، اگر دوستش ندارید، به صورت مختصر و مفید شرح دهیم. هر چند در انتهای متن کتابی برای مطالعه بیشتر نیز معرفی شده است.

تحقیقات جدید نشان می‌دهد که به‌ طور کلی دنیای اینترنت و بخصوص شبکه‌های اجتماعی بازه توجه و عمق تمرکز ما را کاهش داده می‌دهند. این تغییر نه فقط ذهنی بلکه فیزیکی نیز هست. به طوری که حتا ساختار مغز کسی که به طور مداوم از شبکه‌های اجتماعی استفاده می‌کند با ساختار مغزی که به چنین چیزی دسترسی ندارد متفاوت است. نتیجه طولانی مدت این پدیده آن است که با وجود انفجار اطلاعاتی و در دسترس بودن این همه دانش، سطح اطلاعات و آگاهی عمومی مردم کاهش می‌یابد چرا که بازه توجه و میزان تمرکز آن‌ها بشدت توسط دنیای اینترنت تخریب شده و کاهش پیدا کرده است.

یک مثال

اجازه دهید دلیل این اتفاق را با یک مثال برایتان شرح دهم. در اینترنت و شبکه‌های اجتماعی مانند شبکه‌ی محبوب تلگرام در حال حاضر، مدام سعی می‌شود برای جلب و حفظ مخاطب، خوراک جدیدی به او داده شود. درست مثل اینکه به میهمانی‌ای دعوت شده باشید که در آن صدها غذای خوشمزه و رنگارنگ روی میز چیده شده باشد. هر چند ظرفیت معده شما هم مثل ظرفیت آگاهی و توجه یک فرد محدود است اما به نیروی اراده خیلی زیادی برای خودداری از ناخنک زدن به همه غذاها لازم است و همان‌طور که می‌دانیم اکثر افراد فاقد آن هستند. پس شروع می‌کنند به دنبال کردن لینکی پس از لینک دیگر.

نتیجه این می‌شود که فرد مدام به دنبال اطلاعات جدید است بدون اینکه اطلاعاتی را که از قبل دریافت کرده کاملاً پردازش و بررسی نماید. در نتیجه مغز کم‌کم با وضعیت جدید خو می‌گیرد و از میزان توجه و تمرکز خود و به قولی از عمق خود کم می‌کند و به وسعت خود می‌افزاید. این وضعیت چون ساختار فیزیکی مغز را تغییر می‌دهد باعث می‌شود که تمام زندگی فرد تحت تأثیر قرارگرفته و اگر در جای دیگر بخواهد متنی طولانی یا یک کتاب مفید را بخواند قادر به چنین کاری نباشد و همچنان کم‌عمق باقی بماند.

آیا کم عمق بودن بد است؟

شاید اولین سؤالی که به ذهنتان خطور کند این باشد که آیا واقعاً کم‌ عمق بودن بد است و من مشکلی دارم؟ خب بهتر است به آن به شکل بد و خوب نگاه نکنید. این سؤال بسته به هدفتان در زندگی است.

بسیاری از چیزهای ارزشمند مانند مهارت‌های مختلف یا دانش‌های تخصصی در عمق قرار دارند و شما برای دست‌یابی به آن‌ها باید مغزتان را برای شیرجه‌های عمیق تمرین دهید. ولی اگر چنین اهدافی در ذهن ندارید و با کسی هم در رابطه‌ای جدی نیستید که نقص توجه و پرش افکارتان او را اذیت کند شاید بتوانید به این شیوه ادامه دهید؛ اما اگر این شیوه‌ی بودن شما را آزار می‌دهد یا مانع از دست یافتن به اهدافتان شده، پس زمان تغییر است.

خبر خوب این است که مغز تنها عضوی از بدن است که همواره انعطاف‌پذیر باقی می‌ماند و شما با هر سن و وضعیتی قادر هستید با تمرین‌های ذهنی و بدنی بر ساختار آن تأثیر بگذارید. پس اگر آماده‌اید به بخش بعد بروید.

چطور از عمق کم به عمیق تغییر کنم؟

راهکارهای زیر مجموعه‌ای از عملی‌ترین روش‌ها برای کمک به شما هستند تا با استفاده از آن‌ها بتوانید بازه‌ی توجه خود را افزایش دهید و تمرکز کافی را مجدداً به دست آورید:

1_ زمان استفاده از شبکه های اجتماعی را کاهش دهید:

مهم نیست این زمان ۲ ساعت در روز است یا ۱۰ ساعت. ابتدا چند روز بر استفاده خود از اینترنت آگاه شوید و ببینید چقدر در روز وقتتان را صرف نت و شبکه‌های اجتماعی می‌کنید. سپس قدری از این زمان کم کنید تا درنهایت بتوانید این زمان را به نصف کاهش دهید. دقت کنید که مغز ساختار پیچیده‌ای دارد و دقیقاً نمی‌توان گفت چقدر زمان لازم دارد که شکلش را تغییر دهد ولی حداقل زمانی که باید این رژیم ادامه دهید را می‌توان ۳ الی ۴ هفته دانست.

پس قبل از شروع با خودتان شرط کنید که زمان استفاده از این اینترنت شما در تمام طول این مدت تحت نظارت خواهد بود و تحت هیچ شرایطی به سفره رنگین اینترنت حمله‌ ور نخواهید شد و همیشه زمان را تحت کنترل خواهید داشت. پس از یک ماه می‌توانید توانایی‌های خود در مطالعه و… را با ابتدای ماه مقایسه کنید و ببینید که آیا این کارتان ارزشش را داشته یا خیر.

2_ از انجام چند کار هم زمان در نت پرهیز کنید:

شاید باورتان نشود اما انجام چند کار هم‌زمان مثلاً چت کردن و وبگردی به‌ شدت باعث تخریب بازه توجه و همین‌طور عمق تمرکز شما می‌شود. پس زمانی که به نت مراجعه می‌کنید فقط یک کار را انجام دهید حتا اگر انجام دو کار وسوسه کننده باشد یا یک آگهی تبلیغاتی اینترنتی توجه شما را جلب کند یا دوستتان در حین مطالعه برای شما لینک جذابی بفرستند در ابتدا مطالعه و یا کاری که می‌کنید را تمام کنید بعد به سراغ لینک جدید بروید.

در غیر این صورت در شبکه‌ای بی‌انتهای همچون یک تارعنکبوت گیر می‌افتید که شما را از یک صفحه و کانال به صفحه و کانالی دیگر پاس می‌دهد و در این بین تنها تمرکز و توجه شما است که قربانی می‌شود. برای کم‌ عمق نبودن پرهیز از چندین کار هم‌زمان در نت کاملاً الزامی است.

3_ استفاده از نت آخرین کارتان باشد نه اولین آن:

ملال و بی‌حوصلگی از مشکلات عمده بشر مدرن است. به همین خاطر میلیون‌ها و میلیاردها صرف تفریحات و فیلم‌های سینمایی و… می‌شود. قبلاً وقتی حوصله‌مان سر می‌رفت امکانات زیادی نداشتیم مثلاً در یخچال را باز می‌کردیم یا سعی می‌کردیم با یک بازی و سرگرمی یا مطالعه سرگرم شویم. اما حالا دنیای نت، دنیایی وسیع از سرگرمی‌ها را برای ما فراهم آورده است.

به همین خاطر ممکن است وقتی حوصله‌تان سر می‌رود اولین چیزی که به سراغش می‌روید گوشی‌تان باشد. خب اگر این کار را می‌کنید، سعی کنید به آن آگاه باشید و تا جایی که می‌شود از آن اجتناب کنید و نت آخرین چیزی باشد که به آن پناه می‌برید نه اولین چیز. می‌توانید از کارهای هنری، صحبت با دیگران، مطالعه کتب کاغذی، قدم زدن، حل پازل و حتی تفکر به‌عنوان تفریحاتی که عمق ذهنی را افزایش می‌دهند کمک بگیرید.

4_ مراقبه کنید:

مراقبه بدون شک یکی از فعالیت‌هایی است که می‌تواند عمق ذهنی را افزایش دهد. بهتر است اول مراقبه صحیح را از یک منبع معتبر بیاموزید و روزی حداقل ۲۰ دقیقه و یا دو تا ۲۰ دقیق مراقبه کنید. حتا اگر در این مدت به آرامش ذهنی کافی نرسید می‌توانید مطمئن باشید این میزان مراقبه شما را در برابر آثار مخرب شبکه‌های اجتماعی و کم‌عمقی محافظت می‌کند.

5_ بیشتر مطالعه کنید:

بهتر است ابتدا با کتاب کم‌ عمق‌ ها، اینترنت با مغز ما چه می‌کند؟ اثر نیکلاس کار ترجمه امیر سهپرام شروع کنید که یکی از کتاب های خوب در این زمینه است. این کتاب کم عمقی و اثر نت بر مغز ما را از جنبه های مختلف و کاملا علمی بررسی می کند. لینک دانلود صوتی کتاب در اینجاست.

همچنین در قسمت منابع لینک خرید کتاب کاغذی آمده است. لازم به ذکر است که راستمرد هیچ ارتباطی با ناشر و مترجم کتاب ندارند و فقط به‌عنوان یک کتاب سودمند در این زمینه آن را معرفی می‌کنند. برای مطالعه سایر کتاب‌ها نیست بهتر است از کتاب‌های سبک‌تر و کوتاه‌تر شروع و کم‌کم کتاب‌های سنگین‌تری را برای مطالعه برگزینید و در طی برنامه‌ای یک‌ماهه حداقل روزی ۱ ساعت مطالعه داشته باشید.

6_ اولویت بندی کنید:

در چند کانال و گروه تلگرامی و فیس بوک عضو هستید؟ آیا واقعاً همه این کانال‌ها ضروری هستند و به شما کمک می‌کنند فرد بهتری باشید؟ یا صرفاً به خاطر پر کردن اوقات فراغت و بی‌حوصلگی وارد آن‌ها شده‌اید، شاید هم دوستی شما را به آنجا اضافه کرده باشد ولی حالا که این متن را خوانده‌اید احساس می‌کنید که زمان پاک‌سازی است. خودتان و اهدافتان را بشناسید و فقط روی کانال‌ها و گروه‌های متمرکز شوید که برای شما ضروری است. همه‌ی چیزهای غیرضروری را درست مانند گیاهی که هرس می‌شود دور بریزید تا ذهنتان فرصت رشد و نفس کشیدن مجدد پیدا کند.

با امید به اینکه این راه‌ها بتواند به شما کمک کند. اگر راهکارها و تکنیک‌های دیگری نیز دارید یا تجربه‌ای در زمینه کم عمق بودن و اثر اینترنت بر آن، لطفاً نظراتتان را با ما و سایر خوانندگان در قسمت کامنت ها به اشتراک بگذارید.